Hakemlik zor meslek

Kadınlar ve Erkekler Süper Ligi’mizin başlamasına az bir süre kaldı. Tüm takımlarımız transferlerini tamamlayıp, sezon açılışlarını yaptılar ve hazırlık turnuvaları yapılmaya başlandı. Turnuvaya katılma şansı olmayanlar ise ikili hazırlık maçlarıyla yeni sezona başlamadan eksiklerini görmek ve çalışmalarını bunlar üzerinde yoğunlaştırmak için uğraşıyorlar.

Bu süreçte ben de Ankara takımlarımızdan Ankara 1910 Spor Kulübü  takımımızın, Genç Uşak Spor Kulübü ve Bursa Osmangazi Belediyesi Spor Kulüpleriyle yaptığı hazırlık maçlarında, hem takımları izledim hem de ihtiyaç olması üzerine hakemliklerini yaptım. Öncelikle, tüm çaldığım ya da çalmadığım, gördüğüm ya da görmediğim pozisyonlar/kararlar için sporcu kardeşlerimden ve antrenörlerimizden özür dilerim. Ayrıca, değerli hakem arkadaşlarımdan ve kardeşlerimden de özür diliyorum. Çünkü, bu iş yani hakemlik işi ayrı bir uzmanlık, ayrı bir çalışma ve birikim gerektiren bir alan. Ve hiç bir zaman onların işlerine karışma ya da “ben de yaparım ya ne olacak” gibi bir düşüncem olmamıştır.

Ancak, bu iki maçta yapmaya çalıştığım iş, bana bu konuda belki de en arka planda kalan, fakat her maçtan sonra en önce onlara yönelinen değerli hakemlerimizin biraz ele alınması ve değerlendirilmesi gerektiğini düşündürttü. Bu nedenle bu yazının ana konusu “hakemlik” olarak ortaya çıktı.

Benim hatırlayabildiğim kadarıyla bizim dönemimizde; Vehbi-Naci, Vahit-Faruk, Şükrü-İsmail Hakkı, Temel-Kamil vb. daha birçok adını sayamadığım değerli hakem çiftlerimiz vardı. Şimdi onlar gözlemci ve hakem eğitmenleri olarak hentbola katkılarını başarıyla sürdürüyorlar. Tüm hentbolcular, onlar maçımıza çıktığı zaman olayı daha bir ciddiye alır, herkes kendi işine bakar ve hakeme itiraz etmeye yeltenmezdik. Çünkü, hakemlik müessesesinin bir “saygınlığı” vardı ve herkes “saygı” göstermek durumundaydı. Bu gün baktığımızda, hakemlerimize karşı bu saygıyı çok göstermediğimizi düşünüyorum. Çünkü, hakemlik mesleğinin olması gereken ilgi, saygı, değer, ücret(zamanında ödenen), eğitim, iletişim, destek vb. gibi konularda beklenenleri yeterince alamadığını ya da verilmediğini görüyorum.

Halbuki, bir hentbol maçının oyun kalitesini, güzelliğini, mücadele düzeyini ve izlenirliğini arttıran en önemli faktörlerden biri hakemliktir. Hakemliğin kalitesini arttıran ise, yukarıda saydığım konular yanında, çok iyi bir sezon hazırlığı ve sürekli geri bildirimdir. Sezon hazırlığı içerisinde yapılması gerekenler içinde bence en önemlileri, hakemlerimizin de takımlar, sporcular gibi sezona erken başlamalarıdır. Bu sezon hazırlığı içerisinde; fiziksel ve psikoloji hazırlığın yanında, yoğun periyotlarla seminerlerde güncel bilgilerin verilmesi, hazırlık turnuvaları ve maçları ile pratiklerinin geliştirilmesi, mümkünse yurt dışı turnuvalara gönderilmeleri ve bu maçlar sonunda değerlendirmeler alınarak etkili geri bildirimlerle sürekli gelişimlerinin sağlanması gereklidir. Ayrıca hakemlerimizin ulaşım ve konaklama konusunda iyi bir standarta ulaştırılması, maça çıktıklarında sağlıklı bir yönetim gösterebilmeleri açısından önemlidir. Bununla birlikte hakem kıyafetleri konusunda EHF’ce de istendiği gibi bir birlik oluşturulması da sağlanmalıdır.

Türkiye’deki hentbolün, kendi kısır döngüsü içerisinden bir türlü çıkamaması hakemliğimizi de olumsuz etkilemektedir. Profesyonel bir yapıya dönülememesi, hakemlik mesleğinin de ancak bir “hobi” ya da “ikinci bir iş” konumundan çıkamamasına neden olmaktadır. Bu durum, yapılan bu işin belirli kriterleri zorlayamamasına, bu işe profesyonel bir bakış açısıyla bakılamamasına, dolayısıyla da işin beklenen performans düzeyine ulaşılamamasına neden olmaktadır.

Son zamanlarda futbolda uygulanmakta olan “profesyonel hakemlik” benzeri bir uygulama hentbol hakemliği için de süreç içinde düşünülebilir. Bu sayede, en azından belirli bir gelir düzeyine ulaşan hakemlerimizin hentbola yönelik yaklaşımları da daha üst düzeyde olabilir.

Özgür Karataş ve arkadaşlarının 2013 yılında yaptıkları bir araştırmada, klasman hakemlerinin iş doyum düzeyleri incelenmiştir. Araştırmaya göre, basketbol voleybola göre, voleybol hentbola göre iş doyumu bakımından daha anlamlı olarak farklı çıkmıştır. Yani, doyum düzeyi en yüksek basketbol, voleybol ve hentbol olarak sıralanmaktadır. Bu araştırma da, basketbol ve voleybol branşlarının profesyonel yapısı ve yaygınlığı gözönüne alındığında, yukarıda belirtilen düşüncelerimizi desteklemektedir.

Çalışanların yaptıkları işle ilgili beklentilerinin karşılanması, bu beklentilerin gereksinmeleri ile uyumu ve işten aldıkları haz “iş doyumu” olarak ifade edilir. İnsanların işleri ile ilgili tutumları, bilgileri, inanç, duygu, davranış ve değerlendirmeleri iş doyumunu kapsar. Çalışanların istek ve uyumu doyumu arttırır. Ayrıca yaş, cinsiyet, eğitim seviyesi gibi bazı kişisel özelliklerin yanında yapılan iş, maaş, yönetimin izlediği politikalar, çalışma koşulları (ulaşım, konaklama, kıyafet vb.) gibi örgütsel ve çevresel faktörlerde önem arz eden etmenlerdendir.

Bu noktadan hareketle, hakemlerimizden beklenen yüksek performansın; kaliteli, doğru, dürüst, ilkeli yönetimin; hakemlerimizin yönettikleri maçlarda cesur ve kararlı olabilmelerinin, daha çabuk motive olmalarının, kendine güvenmelerinin, baskı altında çabuk ve kesin karar verebilmelerinin, yüksek algılama ve dikkatlerinin, kaygı ve stresle mücadele edebilme gibi özelliklerinin sağlanabilmesi için gerekli şartların oluşturulması ve biran önce uygulanması gereklidir. Bu konuda en önemli iş federasyonumuz ve merkez hakem kurulumuza düşmektedir.

Bir sistemi oluşturmak ve uygulamaya koymak kolay değil, ancak ne kadar erken bazı işleri değiştirirsek o kadar yol alabiliriz. Tüm hakemlerimize, gözlemcilerimize ve hentbolumuzun değerli emekçilerine başarılar, kolaylıklar dilerim.

Araştırma Kaynak:

Özgür KARATAŞ, Yüksel SAVUCU, Yonca BİÇER, Eyyup YILDIRIM, Hakan ÇEVRİM

HENTBOL BASKETBOL VOLEYBOL KLASMAN HAKEMLERİNİN İŞ DOYUMU DÜZEYLERİN İNCELENMESİ

http://dergipark.ulakbim.gov.tr/nwsaspor/article/view/5000062243